Zaawansowana kontrola klimatu – VPD i transpiracja
VPD (Vapor Pressure Deficit – różnica ciśnienia pary wodnej) jest dla hodowców upraw w pomieszczeniach istotnym czynnikiem ściśle związanym z temperaturą i względną wilgotnością powietrza, wpływa na procesy transpiracji roślin oraz ich zdolność do pobierania wody i składników odżywczych. Prawidłowe zarządzanie klimatem i VPD jest niezbędne dla zdrowego wzrostu i rozwoju roślin na każdym etapie ich życia. W dzisiejszym artykule dowiesz się, dlaczego ważne jest monitorowanie VPD podczas upraw w pomieszczeniach.
Nawet niewielkie zmiany klimatu mogą mieć dalekosiężne konsekwencje dla rozwoju roślin przy uprawie w pomieszczeniach, a VPD jest tego dobrym przykładem. Utrzymanie prawidłowych wartości VPD wymaga właściwej regulacji temperatury i wilgotności oraz dostosowania klimatu w przestrzeni uprawowej do wieku i rodzaju roślin. W kolejnych akapitach przyjrzymy się, jak działa VPD, dlaczego warto go monitorować i jak osiągnąć optymalne warunki na każdym etapie rozwoju roślin.
Czym jest VPD
VPD jest ściśle powiązany z danymi, które przy uprawie w pomieszczeniach zwykle monitorujemy, a mianowicie z temperaturą i względną wilgotnością powietrza (RH) w przestrzeni uprawowej. Temperatura powietrza wpływa na jego zdolność do zatrzymywania wody w postaci pary. Cieplejsze powietrze pomieści więcej wody niż powietrze zimne. Względna wilgotność wskazuje, jaką część maksymalnej możliwej pojemności pary wodnej powietrze aktualnie zawiera. VPD wyraża różnicę między ilością pary wodnej obecnej w powietrzu a ilością, jaką powietrze mogłoby pomieścić przy pełnym nasyceniu (tj. przy 100% względnej wilgotności).
VPD to ważna koncepcja do zrozumienia, jak otaczające powietrze wpływa na procesy transpiracji roślin. Jednostką VPD jest ciśnienie podawane w kilopaskalach (kPa). Im niższa wartość VPD, tym bardziej powietrze jest nasycone wodą, co ogranicza zdolność roślin do parowania i spowalnia tempo transpiracji. Prowadzi to do niższego poboru wody i składników odżywczych oraz tworzy wilgotne środowisko sprzyjające rozwojowi pleśni, bakterii i innych patogenów. Z drugiej strony wysoka wartość VPD oznacza, że powietrze w przestrzeni uprawowej jest bardzo suche i może pomieścić więcej wody. W takim środowisku transpiracja przyspiesza i korzenie pobierają więcej wody oraz składników odżywczych. Jednak zbyt szybka transpiracja zmusza rośliny do zamykania aparatów szparkowych, czyli porów na liściach służących do wymiany gazowej (przede wszystkim CO₂ i O₂) z otoczeniem. Zbyt wysokie VPD może prowadzić do problemów z odżywianiem i pobieraniem wody.
Regulacja VPD
Dokładny zakres VPD może nieznacznie różnić się w zależności od uprawianego gatunku, jednak decydującym czynnikiem jest przede wszystkim wiek roślin. Ogólnie przyjmuje się, że im młodsze rośliny, tym niższe VPD jest odpowiednie dla ich optymalnego rozwoju.
- Pomiary temperatury i wilgotności: Umieść w przestrzeni uprawowej wystarczającą liczbę termometrów z higrometrem. Upewnij się, że dane mierzysz nie tylko przy wierzchołkach, ale także w dolnych partiach roślin.
- Kontrola temperatury: Jeśli temperatura w przestrzeni uprawowej wzrośnie zbyt wysoko, zwiększ wydajność wentylatorów wyciągowych, ewentualnie rozważ instalację klimatyzacji. W chłodniejszych warunkach możesz użyć ogrzewania do szklarni. Używaj odpowiedniej liczby wentylatorów cyrkulacyjnych, aby zapobiec gromadzeniu się zimnego lub gorącego powietrza.
- Regulacja wilgotności: Jeśli względna wilgotność powietrza w przestrzeni uprawowej jest zbyt niska, użyj nawilżaczy powietrza. Są szczególnie przydatne latem i na początku cyklu uprawy. Zbyt wysoką wilgotność rozwiąże osuszacz powietrza, co jest ważne zwłaszcza po wyłączeniu świateł lub w trakcie kwitnienia, kiedy wzrasta ryzyko pleśni.
- Automatyzacja kontroli klimatu: Automatyczne jednostky sterujące klimatem (sterowniki do pomieszczeń uprawowych) automatycznie regulują temperaturę, wilgotność, wentylację i oświetlenie na podstawie ustawionych parametrów. Niektóre nowoczesne urządzenia potrafią również obliczać i monitorować VPD.
Szukasz kompletnych poradników dotyczących upraw w pomieszczeniach i na zewnątrz lub najnowszych gadżetów dla hodowców? Nie zwlekaj i odwiedź Blog Higarden!