Stres szkodzi roślinom, czyli abiotyczne stresy

Z roślinami jest to jak z ludźmi. Ich zdrowie zależy od warunków życia, właściwego odżywiania i tak samo szkodzi im intensywny stres, czyli „wróg plonów”. Jaki stres? W tym artykule skupimy uwagę właśnie na konkretnych czynnikach stresowych, których twoje rośliny zdecydowanie nie powinny doświadczać, abyś mógł cieszyć się ładnym zbiorem. Przeczytaj, jak zapobiegać negatywnym wpływom.

Podobnie jak u człowieka każda roślina ma pewne predyspozycje genetyczne i wrodzoną odporność. Nowoczesne ogrodnictwo, podobnie jak medycyna, dysponuje skutecznymi środkami wzmacniającymi naturalne mechanizmy obronne roślin oraz praktycznymi urządzeniami do utrzymania optymalnych warunków dla ich wzrostu i witalności.

Gdy roślina jest wielokrotnie lub długotrwale narażona na nadmierny stres, następuje reakcja stresowa. Receptory rośliny, na przykład fotosensory reagujące na natężenie promieniowania świetlnego, najpierw uruchamiają wewnętrzny alarm, który aktywuje dostępne mechanizmy obronne, dzięki którym roślina dalej przetrwa. Ten okres odporności rzadko kończy się bez poważniejszych uszkodzeń, zazwyczaj roślina jest uszkodzona, a czasem całkowicie zniszczona wyczerpaniem, podobnie jak kwiat na obrazku.

W przeciwieństwie do nas, rośliny są przytwierdzone do podłoża. Nie mogą po prostu uciec przed stresorami za najbliższy róg ani do spa. Dlatego zadaniem każdego hodowcy jest wyważyć odpowiednie warunki tak, aby rośliny, o które dba, były spokojne i pełne życia. Poniżej omówimy najczęstsze abiotyczne czynniki stresowe. Z punktu widzenia hodowcy pod tym pojęciem możemy wyobrazić sobie zalanie, niedobór składników odżywczych, zbyt intensywne naświetlenie, niskie temperatury i podobne. Jak się mówi, wszystkiego za dużo szkodzi. I to dotyczy także świata roślin. Przyczyną stresu może być zarówno niedobór, jak i nadmiar. Często spotyka się też kombinację kilku czynników jednocześnie. Na przykład więdnięcie, którego główną przyczyną jest zwykle brak wody, może być jednocześnie reakcją na nadmierne nasłonecznienie. Zdolność roślin do tolerowania stresu zależy głównie od jego intensywności i czasu trwania. Stres termiczny może zniszczyć plony w krótkim czasie, a brak wody w ciągu kilku dni...

Czynniki stresowe fizyczne 

• ekstremalnie wysokie lub niskie temperatury 
• susza (deficyt wody), jak również nadmierne podlewanie lub zalanie 
• uszkodzenia mechaniczne 

Do najczęstszych abiotycznych stresorów roślin należy nieodpowiedni klimat. Jeśli uprawiasz na zewnątrz (outdoor), co roku należy zwrócić zwiększoną uwagę na rośliny zwłaszcza podczas gorącego lata. Poszczególne gatunki mają swoje optimum temperaturowe, któremu możemy najlepiej sprostać przede wszystkim w przypadku uprawy wewnątrz (indoor). Mikroklimat wewnątrz growboxu lub pomieszczenia uprawowego można wygodnie regulować dzięki wentylatorom i wiatrakom, ewentualnie ogrzewaniu. Zmiana temperatur na zewnątrz często wymaga też zmian ustawień elementów wewnętrznych. W upalne lato twoje rośliny docenią oświetlenie CMH lub LED z uwagi na mniejsze wydzielanie ciepła w środowisku uprawy.

Podobnie niszczące jak upał mogą być dla roślin także chłód czy w przypadku uprawy na zewnątrz (lub w dużym szklarniowym obiekcie) przymrozki. Pod wpływem niskich temperatur dochodzi w roślinach do zmian struktur komórkowych, wzrost jest spowolniony i liście tracą kolor. Podczas przymrozków następuje uszkodzenie tkanek. Na chłód bardzo wrażliwe są na przykład pomidory czy fasola.

Przed skrajnymi temperaturami zawsze chroń zarówno korzenie, jak i części nadziemne roślin.

W hydroponice chroń zbiorniki z roztworem odżywczym przed bezpośrednim światłem i utrzymuj temperaturę 18-26 °C. W tym pomoże ci chłodzenie zbiorników.

Utrzymanie optymalnej temperatury i wilgotności powietrza przy użyciu nawilżaczy oraz cyfrowych urządzeń pomiarowych jest stosunkowo proste, ale wielu początkujących popełnia błąd przy umieszczeniu sondy z połączonego termohigrometru, który powinien być w podstawowym wyposażeniu każdego hodowcy. Zalecamy umieścić sondę w górnej jednej trzeciej wysokości rośliny, czyli tuż pod wierzchołkiem. Wentylatory cyrkulacyjne są idealnym pomocnikiem, zapewniającym stały przepływ powietrza wokół roślin. Wyższą wilgotność potrzebną dla sadzonek łatwo utrzymać podczas przedwychowu w małych szklarniakach i propagatorach.

Susza związana jest ze zmniejszoną wilgotnością powietrza i generalnie jest lepiej tolerowana przez rośliny o krótszym cyklu życiowym. Jednak suchy substrat jest zdecydowanie niekorzystny, ponieważ nie wspiera rozwoju nowych korzeni. Natura wyposażyła liście roślin w mikroskopijne aparaty szparkowe, które w zależności od wilgotności powietrza otwierają się i zamykają. Gdy roślina odczuwa suszę, zamyka szparki, aby zapobiec utracie wody. Problem dla hodowcy polega na tym, że zamknięte szparki nie sprzyjają efektywnej fotosyntezie. Uważaj więc na odwodnienie przez cały cykl uprawy. Najlepszą zapobiegawczą metodą jest regularne nawodnianie.

Przed wymienionymi abiotycznymi czynnikami świetnie chronią także innowacyjne ażurowe donice marki Hercules oraz inne tekstylne donice, które pomagają w prawidłowym nawadnianiu i utrzymują optymalne napowietrzenie systemu korzeniowego.

Zalecane zakresy temperatury i wilgotności dla upraw indoor: 

W fazie wzrostu idealna temperatura przy świetle to 21-28 °C, w nocy 18-23 °C, a wilgotność między 50 a 70 procent. W fazie kwitnienia i formowania owoców zaleca się niższą wilgotność powietrza 35-50% przy dziennych temperaturach 21-26 °C i nocnych w zakresie 18-23 °C. Sadzonkom służy wyższa wilgotność powietrza do 80%.

Czynniki stresowe chemiczne 

• Niedożywienie roślin i podłoża 

Prawidłowe, a wręcz bogate odżywianie roślin jest podstawą zdrowego i soczystego plonu. Możliwości współczesnego hodowcy są tak zróżnicowane, że ten czynnik stresowy można przy odpowiedniej pielęgnacji praktycznie całkowicie wyeliminować dzięki szerokiej ofercie nawożenia i dodatków wspomagających na fazy wzrostu i kwitnienia. Wystarczy zaopatrzyć się w odpowiednie odżywianie, aby roślinom i ich korzeniom nic nie brakowało. Możemy też spotkać się z deficytem tlenu, dlatego nie zapominaj o odpowiednim napowietrzeniu podłoża, co umożliwia na przykład perlit.

W przypadku gleby kolejną trudnością związaną z procesami chemicznymi działającymi na roślinę jest zasolenie. Zasolenie gleby, czy to naturalne czy sztuczne, ogranicza pobór wody.

Ważne jest również zapewnienie, by roślina nie musiała zmagać się z wysoką koncentracją toksycznych jonów i metali ciężkich, takich jak rtęć, glin czy kadm. Toksyczne substancje mogą znajdować się także w zanieczyszczonej wodzie, dlatego istotne jest, w jakiej wodzie uprawiasz i jaką wodą podlewasz. (Temat ten jest na tyle ważny, że wkrótce poświęcimy mu osobny artykuł.) Obecność toksyn zaburza pobieranie składników odżywczych z wody lub gleby i narusza równowagę mineralną. Metale ciężkie nie tylko bezpośrednio zagrażają życiu rośliny, ale mogą całkowicie zdewaluować końcowy plon!

• Zanieczyszczone powietrze 

Tak jak toksyny mogą działać z gleby, rośliny i uprawy rolne absorbują wiele szkodliwych substancji (zwłaszcza w uprawie outdoor) z powietrza, co oczywiście im szkodzi. Chodzi przede wszystkim o rodniki tlenowe, jak ozon, którego nadmiar w otoczeniu zielonych części roślin znacząco przyspiesza procesy starzenia. Oprócz ozonu hodowcy spotykają się z wpływem dwutlenku siarki, amoniaku i tlenków azotu. 

• Nadmiar światła 

Do powstawania rodników tlenowych przyczynia się również nadmierna ilość światła. Skutkiem jest destrukcja chlorofilu. Upraszczając, w namiocie uprawowym lub szklarni lepiej nie przesadzać z natężeniem. Na zewnątrz warto polegać na ogrodniczym instynkcie oraz informacjach o sadzonych roślinach i zapewnić im odpowiednią ekspozycję.

Wierzymy, że czas poświęcony na lekturę pomoże wam unikać w praktyce częstych błędów, na które tracą rośliny i portfel, i życzymy, aby rośliny w waszej pielęgnacji miały się jak najlepiej! Jeśli chcecie nas o coś zapytać, jesteśmy do waszej dyspozycji każdego dnia — zadzwońcie lub napiszcie na info@higarden.cz, aby uprawa z nami była czystą przyjemnością.

- Perlit
- Oświetlenie LED
- Oświetlenie CMH
- Mierniki temperatury i wilgotności
- Mierniki EC / pH